Aktualności dotyczące projektu

Ten post został napisany przez Marię Gezelę i Karolinę Baranowską i zawiera relację z ich wolontariatu LIFE Apollo2020 w Polsce.

Szczerze mówiąc, nie każdy wie, jak wygląda monitorowanie gatunków. Dlatego zamierzamy trochę o tym opowiedzieć. Przede wszystkim przez dwa tygodnie byliśmy wolontariuszami w programie Wolontariat Apollo, który powstał we współpracy z Karkonoskim Parkiem Narodowym i Klubem Przyrodników.

Naszą podróż rozpoczęliśmy pierwszego lipca i poznaliśmy wszystkich, którzy również brali udział w tym programie oraz przeczytaliśmy o biologii Parnassius apollo. Drugiego dnia poznaliśmy Romana, Grzegorza i Dariusza z Karkonoskiego Parku Narodowego i dowiedzieliśmy się od nich wiele o Parnassius apollo. Najpierw odwiedziliśmy Karkonoski Bank Genów w Jagniątkowie, gdzie znajduje się hodowla Parnassius apollo i zobaczyliśmy i poznaliśmy ten proces.

Następnie udaliśmy się do dwóch kamieniołomów „Gruszka” i „Miłek”, gdzie mieliśmy okazję wypuścić na wolność formy imago. Po raz pierwszy trzymaliśmy motyle w rękach. Wszyscy staraliśmy się być dla nich delikatni, były takie piękne i naprawdę wyjątkowe, nie takie jak inne motyle. Trzeciego dnia poznaliśmy wszystkie miejsca reintrodukcji, jak wyglądają, gdzie znajduje się maksimum rozchodników i roślin produkujących nektar. Było jedenaście stanowisk reintrodukcyjnych takich jak: Chojnik, Podzamcze, Sobiesz, Wały Cieplickie, Piastów, Krzyż Jubileuszowy, Góra Szybowcowa, Kamieniołom „Gruszka”, Kamieniołom „Miłek”, Bobrów i Kruczy Kamień.

W czwartek wszyscy pojechaliśmy do Kruczego Kamienia i w końcu mieliśmy okazję nauczyć się metod transektowych i CMR. Był to również nasz pierwszy raz, kiedy łapaliśmy motyle i było to niesamowite doświadczenie, z którego wiele się nauczyliśmy. Następnie udaliśmy się do Karczmy Sądowej w Uniemyślu, która jest stacją terenową Klubu Przyrodników. Wypiliśmy kawę i trochę porozmawialiśmy, poznaliśmy historię odrestaurowania tego miejsca, bo jeszcze kilka lat temu było kompletnie zrujnowane.

W piątek Jacek, Dominika i Ola monitorowali Parnassiusa apollo w Cieplicach, Piastowie, Sobieszu, Podzamczu i na Chojniku. Razem z Karoliną wybrałyśmy się na imprezę Klimatyczne Karkonosze i kolorowałyśmy z dziećmi drewniane magnesy, kolczyki i breloczki przypominające Parnassiusa apollo. Edukowałyśmy je również na temat naszego niezwykłego motyla.

W sobotę monitorowaliśmy Parnassius apollo w Kruczym Kamieniu i był to dla nas ogromny sukces, złowiliśmy 15 osobników, w tym 5 nowych (2 samice ze sphragisem i 3 samce). Po Kruczym Kamieniu udaliśmy się do Bobrowa, gdzie wydarzyła się zabawna rzecz. Postanowiliśmy objechać ten niewielki fragment lasu, ale nie spodziewaliśmy się, że będziemy musieli wspinać się z powrotem, aby dotrzeć do samochodu. W końcu dotarliśmy do samochodu, ale było to bardzo męczące. W niedzielę Jacek, Dominika i Ola pojechali na Krzyż Jubileuszowy i Górę Szybowcową. Ja z Karoliną pojechaliśmy do kamieniołomów „Gruszka” i „Miłek”. Tego dnia pogoda nie dopisała, więc nic nie zobaczyliśmy. Potem musieliśmy pożegnać się z Olą i Dominikiem, ponieważ tego dnia wracali do domu. Tak zakończył się nasz pierwszy tydzień, dowiedzieliśmy się dużo o monitoringu i szczerze o wszystkim od Romana, Grzegorza, Dariusza i Kamili. Bardzo nam pomogli i szczerze mówiąc, są nie tylko świetnymi nauczycielami, ale także zabawnymi i pomocnymi.

Drugi tydzień rozpoczęliśmy od kolejnej sesji monitoringu. Razem z Karoliną pojechaliśmy na Chojnik, Wały Cieplickie i do Piastowa. Jacek pojechał do Sobiesza i Podzamcza. Mimo pięknej pogody nie udało nam się znaleźć żadnego motyla na Wałach Cieplickich, w Piastowie, Sobieszu i Podzamczu. W momencie, gdy trzeba było zakończyć monitoring, znalazłem jednego martwego Parnassius apollo… tuż obok mnie. Była to samica ze sphragisem i miała na skrzydłach numer 298.

Oczywiście nasz dzień nie mógł zakończyć się bez przygód. W drodze powrotnej z Chojnika do samochodu znaleźliśmy owce w tarapatach. Owca zaplątała się w ogrodzenie elektryczne, które musieliśmy wyłączyć i uwolnić. Poznaliśmy też nowe wolontariuszki – Olę, Łucję i Magdę. Do środy chodziłyśmy na monitoring ze stażystkami – Julią i Justyną. Przez chwilę poczułyśmy się jak nauczycielki, bo starałyśmy się opowiedzieć im wszystko o motylu, jego biologii, monitoringu itp.

Czwartek i piątek były dniami wolnymi dla mnie i Karoliny. W te dni mogłyśmy odpocząć i zrelaksować się. Poza mną, bo musiałem obronić licencjat i miałem sporo problemów w drodze powrotnej do Jeleniej Góry, bo był problem ze wszystkimi pociągami do i z Wrocławia. Na szczęście z pomocą przyszła moja mama, która odwiozła mnie do Jeleniej Góry.

W czwartek mieliśmy również okazję nauczyć się kilku rzeczy podczas łapania nietoperzy. To było świetne doświadczenie i wszyscy dobrze się bawiliśmy. W piątek wybrałyśmy się z Karoliną na pieszą wycieczkę. Zrobiłyśmy 16 km i miałyśmy szczęście zobaczyć po drodze cietrzewie. To było szokujące.

Sobota była naszym ostatnim dniem monitoringu, Karolina, Jacek i ja wybraliśmy się na „Gruszkę” i „Miłek”, niestety nie udało nam się znaleźć żadnego motyla. Magda, Łucja i Ola pojechały do Bobrów, Sobiesza, Podzamcza i tam motyli nie było. Ten ostatni dzień był dla nas trudny, ponieważ nasz wolontariat dobiegał końca, ale wszyscy świetnie się bawiliśmy przez te wszystkie dni i było to niesamowite doświadczenie.

Wraz z kontynuacją naszego projektu, nasze centrum(Centrum Edukacji i Informacji Bílé Karpaty) kontynuuje tworzenie pomocy edukacyjnych i dydaktycznych. Ale jak sprawdzić, czy te narzędzia działają tak, jak sobie wyobrażaliśmy? Najlepszym sposobem jest oczywiście wypróbowanie ich bezpośrednio podczas pracy z dziećmi, dla których są przeznaczone. Najlepszym momentem na taką próbę jest zakładanie Ogrodów Apollo, które zostały już wcześniej zaprezentowane na tej stronie (na przykład w artykule Dwa zbudowane Ogrody Apollo).

W ubiegłym roku udało nam się zbudować cztery takie ogrody, każdy we współpracy ze szkołą. Wszystkie cztery ogrody to podniesione grządki, które zbudowaliśmy we wcześniej wybranej lokalizacji. Reszta należała do dzieci. Z nieukrywaną radością i entuzjazmem dzieci stały się ogrodnikami, wypełniając grządki ziemią i wyrównując ich powierzchnię. Następnie umieściły większe i mniejsze kamienie, które same przyniosły, na części grządki, aby stworzyć mały ogród skalny. W szczeliny między kamieniami wsypały piasek kwarcowy.

Następnie przyszła kolej na najważniejsze. Ponieważ Ogrody Apollo mają być środowiskiem zarówno dla dorosłych motyli, jak i ich gąsienic, przygotowaną rabatę należało ożywić roślinami nektarodajnymi dla dorosłych motyli i roślinami żywicielskimi dla gąsienic. Dzieci zasadziły białe rozchodniki w piasku w ogrodzie skalnym i losowo posadziły wśród nich drobną ostróżkę. Chociaż nie jest to ważna roślina pokarmowa dla gąsienic, gąsienice mogą czasami z niej korzystać i jest to miłe urozmaicenie ogrodu skalnego. Obok ogrodu skalnego dzieci posadziły rozchodnik wielki – kolejną ważną roślinę pokarmową dla gąsienic.

A co z pozostałą częścią grządki? Dzieci już wcześniej domyśliły się, że pojawią się tu rośliny kwitnące, których dorosłe motyle potrzebują do życia. W tym celu dostarczyliśmy nasiona mieszanki roślin łąkowych. Znaczna część tej mieszanki składała się z nasion ulubionych roślin Apollo (różnych różowych i fioletowych roślin kwitnących), a reszta nasion to inne rośliny łąkowe, aby uczynić rabatę bardziej zróżnicowaną, atrakcyjną dla innych zapylaczy i utrzymać kwitnienie tak długo, jak to możliwe.

Nieodzowną częścią tworzenia każdego łóżka był czas spędzony z dziećmi na rozmowach o cyklu życia motyli, ich znaczeniu w przyrodzie i innych rzeczach. Oczywiście przedstawiliśmy również szczegółowo naszego głównego bohatera, motyla Apollo, powody, dla których zniknął z naszej przyrody i jak możemy mu pomóc. W tym momencie przyszła również kolej na wypróbowanie niektórych narzędzi, które już stworzyliśmy. Wielkim sukcesem były zawsze kilkumetrowe poczwarki Apollo, przez które dzieci wspinały się, a po drugiej stronie wyłaniał się z nich dorosły Apollo. Równie entuzjastycznie przyjęto przygotowanie słodkiego napoju (dla dorosłych motyli był to nektar z kwiatów) oraz tatuaży ze wszystkimi stadiami rozwojowymi Apollo.

Wykorzystaliśmy narzędzia i materiały nie tylko do budowy Ogrodów Apollo, ale także podczas kilku innych wydarzeń dla publiczności. Dzieciom podobały się zajęcia i wierzymy, że nie zapomną o Apollo od razu. Potwierdziliśmy między innymi, że nawet zwykłe kolorowanie według szablonu wciąż ma swój urok i może bawić dzieci.

W dniach 22-26 lipca 2024 r. partnerzy LIFE Apollo2020 zebrali się w Saalfelden w Austrii na corocznym spotkaniu. To coroczne wydarzenie stanowi okazję dla wszystkich partnerów do dyskusji, dzielenia się aktualnościami i współpracy nad strategiami realizacji celów projektu. Mieliśmy również przyjemność powitać przedstawicieli UE Gustavo Becerra-Jurado z CINEA i Edytę Owadowską-Cornil z ELMEN EEIG, którzy podzielili się swoimi spostrzeżeniami i pomocą w zakresie projektu.

Dzień 1: Dzień w biurze i wizyta w siedlisku Apollo

Pierwszy dzień poświęcony był prezentacjom i dyskusjom. Ten „dzień biurowy” pozwolił partnerom na omówienie postępów i wyzwań związanych z projektami. Osobiste spotkanie przyczyniło się do wspólnego uczenia się i wspólnego rozwiązywania problemów. W ramach przerwy odświeżającej odwiedziliśmy lokalne siedlisko motyli Apollo (Stossengraben). Dzień zakończył się wspólną kolacją.

Dzień 2: Zwiedzanie siedlisk we Wschodnim Tyrolu

Drugiego dnia odwiedziliśmy siedliska projektu we Wschodnim Tyrolu, w tym Virgen, Hinterbichl, Leisach i Mörtschach. Najważniejszym wydarzeniem dnia było obserwowanie latających motyli Apollo w Hinterbichl. Widok latających motyli to świetna motywacja dla wszystkich, aby zrobić jeszcze więcej w celu ochrony gatunku motyla Apollo. Podróż powrotna do Saalfelden była równie niezapomniana, ponieważ jechaliśmy malowniczą wysokogórską drogą Grossglockner Road. Dobra pogoda pozwoliła na podziwianie zapierających dech w piersiach widoków austriackich Alp.

Dzień 3: Wizyty w siedliskach i stacjach hodowlanych oraz podsumowanie spotkania

Ostatniego dnia odwiedziliśmy siedliska w pobliżu Saalfelden: Lofer i Fieberbrunn. W Lofer mieliśmy przyjemność obejrzeć pokaz dr Leo Slotta-Bachmay z Naturschutzhunde i jego psa, pokazujący, jak wyszkolone psy są wykorzystywane do wyszukiwania i monitorowania gąsienic. Pokaz był bardzo pouczający i inspirujący, podkreślając wiele możliwości, w których psy mogą pomagać ludziom w osiąganiu ich celów. Po siedliskach odwiedziliśmy stację hodowlaną w Saalfelden, gdzie Otto Feldner przedstawił dogłębne spojrzenie na proces hodowli motyli Apollo. Zajmuje się on hodowlą motyli Apollo od ponad 30 lat i mogliśmy docenić jego zaangażowanie w przywrócenie tego gatunku do jego naturalnego środowiska.

Końcowe spotkanie zamykające w dniu 3 wykorzystaliśmy do refleksji nad uzyskanymi spostrzeżeniami i nakreślenia kolejnych kroków w projekcie.

Spotkanie partnerów 2024 LIFE Apollo2020 w Saalfelden zakończyło się sukcesem, oferując cenne możliwości owocnych dyskusji, współpracy i inspiracji. Z nową energią partnerzy wrócili do domu, gotowi do kontynuowania swojej ważnej pracy na rzecz ochrony motyla Apollo.

W środę 12 czerwca 2024 r. czeski partner JARO wypuścił w Karkonoszach 50 motyli Parnassius apollo! Wyruszyły one, aby sprawdzić jakość środowiska, które przygotowujemy dla nich we współpracy z wieloma partnerami już trzeci rok w ramach projektu LIFE Apollo2020.

David Číp z Międzynarodowej Grupy Ochrony Przyrody JARO powiedział, że wypuszczenie Parnassius apollo na wolność zostało poprzedzone modyfikacją wybranej i nieujawnionej lokalizacji w celu dostosowania jej do potrzeb motyla, który jest zagrożony wyginięciem w Czechach i za granicą. Organizatorzy projektu postrzegają tego motyla, który wyginął w Czechach w 1935 roku, jako symbol ochrony górskiej przyrody. W latach 80. udało się go przywrócić do Štramberka na północnych Morawach, gdzie nadal żyje słaba populacja.

„Teraz, wraz z administracją KRNAP, Fundacją Škoda Auto i innymi partnerami, staramy się przywrócić go do Czech, gdzie ostatnio żył w Karkonoszach i Podkarkonoszach około 100 lat temu. Staramy się o powrót rzadkich jesionów już trzeci rok” – powiedział David Číp. W ubiegłym roku próba pierwszego testowego wypuszczenia motyli nie powiodła się z powodu komplikacji w stacji ratowania motyli. „Jednak technologia hodowli została zmodyfikowana, więc w tym roku wykluło się trzecie pokolenie, które w końcu może wyjść na wolność” – powiedział Číp.

Konserwatorzy będą obserwować, czy motyle będą się dobrze rozwijać w przywróconych warunkach karkonoskiej przyrody. „Eksperci, z którymi współpracujemy, uważają, że udało nam się przywrócić warunki dla Parnassius apollo w terenie w takim stopniu, że może to wystarczyć, aby Apollos pozostał w miejscu, które przygotowujemy dla nich po wypuszczeniu” – powiedziała koordynatorka projektu Tereza Macečková z Grupy JARO.

Do tej pory obrońcy przyrody wypuszczali tylko samce, aby ewentualne straty trudnych do rozmnożenia osobników były jak najmniejsze. „Samice są najcenniejsze dla dalszej hodowli. Jeśli jednak wypuszczone samce zostaną zatrzymane, zaczną zachowywać się naturalnie, szukając samic, które wykluwają się dopiero po samcach na wolności, i pozostaną tu przez kilka dni po wypuszczeniu, szanse na ich trwałe osiedlenie się będą znacznie większe” – powiedział Číp.

Według niego w przyszłym roku sensowne będzie wypuszczenie również samic i próba przejścia do ostatniej, końcowej fazy projektu, kiedy Apollos mógłby zacząć rozmnażać się na wolności. „W tej chwili jesteśmy mniej więcej w połowie drogi, choć być może najtrudniejsza część jest już za nami” – powiedział Miloš Andres, hodowca motyli z Grupy JARO. Według niego hodowla rzadkich gatunków motyli jest bardzo wymagająca, nawet jeśli chodzi „tylko” o odchowanie jaj do stadium dorosłego. Za najbardziej wymagające zadanie, które zajmuje kilka lat, uznał przygotowanie środowiska dla motyli w połączeniu z ich wypuszczeniem na wolność bez konieczności dodatkowego wzmacniania hodowli.

Obrońcy przyrody trzymają motyle w tajemnicy zamiast wypuszczać je na wolność, aby zapobiec złapaniu ich przez kolekcjonerów. Napisali numer na wierzchu skrzydeł każdego motyla. „Jest to zarówno ze względu na rekordy, ale także dla ich ochrony. Są one bezwartościowe dla potencjalnych kolekcjonerów” – powiedział Číp.

W ubiegłym roku konserwatorzy w Karkonoszach poprawili około hektara zarośniętego skalistego terenu i już zauważyli rozprzestrzenianie się rzadkich gatunków roślin kwitnących i owadów, które występują sporadycznie w Karkonoszach z powodu braku miejsca. Projekt koncentruje się również na przywracaniu całych biotopów, dbanie o Parnassius apollo pomaga chronić inne wrażliwe gatunki. „Miejmy nadzieję, że wypuszczone samce dadzą nam nadzieję, że idziemy w dobrym kierunku i będziemy mieli szansę na stałe spotkać tego pięknego motyla w Karkonoszach” – dodał Radek Drahný, rzecznik administracji KRNAP.

Praktyczna część międzynarodowego projektu LIFE Apollo2020 mającego na celu ochronę motyla Apollo, jednego z najbardziej zagrożonych motyli w Europie, rozpoczęła się w 2022 r. na kilku obszarach Europy Środkowej. Misję jego powrotu w Karkonosze realizują członkowie Grupy JARO we współpracy z czeskim i polskim Karkonoskim Parkiem Narodowym, Agencją Ochrony Przyrody i Krajobrazu oraz szeregiem innych czeskich i zagranicznych organizacji.

Misja powrotu króla motyli do Karkonoszy będzie realizowana od 2021 roku przez członków Grupy JARO we współpracy z administracją Karkonoskiego Parku Narodowego, Agencją Ochrony Przyrody i Krajobrazu, członkami Czeskiego Towarzystwa Entomologicznego, pracownikami Instytutu Entomologicznego Centrum Biologicznego Akademii Nauk Republiki Czeskiej oraz organizacjami partnerskimi z Polski, Czech i Austrii.