W tym artykule poznasz tajemnice przetrwania niepylaka w warunkach zimowych
Zima to długi okres, do którego motyle przystosowują się na wiele różnych sposobów. Część z nich zimuje w postaci dorosłej, część podejmuje się dalekiej migracji. Niektóre, tak jak niepylak, zimę spędzają w formie jajeczek. Poznając charakterystykę cyklu niepylaka apollo, zorientujesz się że nie ma on łatwej drogi do pokonania do momentu nadejścia cieplejszych dni. Chcąc zrozumieć biologię naszego bohatera, poznajcie najdłuższy okres z jego życia jakim jest zima. Zaczniemy od preludium czyli od powstawania jaj.
autor: Krzysztof Kalemba
Zanim powstaną jajeczka
Bardzo krótki okres lotu dorosłych motyli to czas przeznaczony głównie na parowanie i składanie jajeczek. Jajeczka muszą być zbudowane tak, aby zapewnić bezpieczne schronienie dla gąsienic w zimowych warunkach. Przy kopulacji samica zostaje zabezpieczona chitynowym [1] tworzywem nazywanym sfragis.
Samica już po kilku dniach przystępuje do składania jaj, zdolna jest ich znieść nawet do 300 sztuk. Taka ilość jajeczek zwiększa szansę na odnalezienie przez larwy rośliny żywicielskiej [2], jaką są niektóre gatunki rozchodników (Sedum), rojników (Sempervivum) i różeńców (Rhodiola).
Formowanie życia i przetrwanie
Zima i chłód to dla większości niepylaków ciężkie warunki. Czas jaki gąsienice spędzają w jajeczkach to czas, który zaważy liczebnie na ich przyszłej populacji [3].Warto zastanowić się co dzieje się z jajami po złożeniu ich przez samicę, jakie procesy odpowiadają za tak niezwykłe przemiany w przyrodzie?
Jajeczka posiadają chitynową warstwę chroniącą przyszłe gąsienice przed patogenami [4] i wilgocią. W ich skład wchodzą również rozmaite aminokwasy, białka i enzymy. Same jaja są bardzo wytrzymałe ale pozwalają na dopływ powietrza do wewnątrz, nie wszystkie wychodzą idealne i nie z wszystkich wyklują się gąsieniczki. O tym zadecyduje jeszcze sporo czynników. Już w czwartym tygodniu po ich złożeniu, w jajeczkach pojawiają się gąsienice, ale przez dalsze osiem miesięcy będą czekać w uśpieniu. Cała gromada przez okres zimowych chłodów, przeczeka do nadejścia wiosny.
Oczekiwanie i reakcja
W oczekiwaniu na czas wyjścia z jaja, gąsienica doświadcza wielu prób.
Pierwszą z nich jest przedwiośnie – czas w którym temperatury mogą okresowo wzrastać na tyle, by dać fałszywy sygnał maluchom do pobudki. Taka sytuacja może zdarzyć się jeszcze jesienią, kiedy długo utrzymują się upały i ciepłe noce, a nawet zimą jeśli wystąpi nagłe ocieplenie. Wystarczy, że nocą temperatury się podniosą, a poranne promienie słońca ogrzeją jajeczka. Dla gąsienic taka zmiana oznacza śmierć, na skutek powracającego zimna i braku pożywienia. Duża liczba wyprodukowanych przez każdą samicę jajeczek zwiększa szanse na to, że część wykluje się we właściwym momencie. To jedno z wielu przystosowań do warunków w których żyje niepylak.
Na przełomie zimy i wiosny nadchodzi właściwy dla gąsienic okres przebudzenia. W zależności od regionu może być on nieco przesunięty w czasie, ale zazwyczaj jest to przełom marca i kwietnia. Może się zdarzyć również tak, że zima się przedłuży i ocieplenie przyjdzie później. W górach mamy jeszcze chłodne noce, ale czas nagli ponieważ materiał odżywczy wewnątrz jajeczka się kończy. Kiedy przyjdzie pora, gąsienice zaczną pożywiać się ścianką jaja i przegryzą jego otoczkę. Nabiorą wtedy sił i wystartują prędko w poszukiwaniu rośliny żywicielskiej.
Dorosłe, wyposażone w skrzydła niepylaki, nie należą do specjalnie ruchliwych, za to ich gąsienice są bardzo szybkie. Jeżeli te małe gąsieniczki w porę nie znajdą pożywienia, nie przetrwają. To kolejne przystosowanie zwiększające szanse na przetrwanie gatunku.
Rok z życia niepylaków to próby, szanse i wyścigi, pasmo sukcesów i porażek. Wszystko po to by zamknąć cykl i pozostawić po sobie kolejne pokolenie. Tylko w taki sposób może przetrwać gatunek żyjący w surowym i coraz szybciej zmieniającym się świecie.
[1]- chityna – związek chemiczny ( polisacharyd ) tworzący wierzchni szkielet u części organizmów wraz z białkami, solami wapnia i magnezu pozyskiwanymi wraz z pożywieniem w przypadku owadów.
[2]- roślina żywicielska – roślina której organizm potrzebuje do rozwoju w większości swojego cyklu rozwojowego.
[3]- populacja – grupa osobników jednego gatunku zamieszkująca dany obszar w określonym czasie.
[4]-patogeny- czynniki biologiczne wywołujące choroby u organizmów żywych, należą do nich wirusy, bakterie, pierwotniaki i grzyby.
Źródła pomocnicze :
Les Pages Entomogoliques d’Andre Lequet.
European Lepidoptera and their ecology: Parnassius apollo
http://www.pyrgus.de/Parnassius_apollo_en.html
Butterflies in Benelux / Parnassius apollo
http://www.phagea.org/Dagvlinders/BinkMONOPAP/Bink_Monograph_Papollo.htm
Warto zajrzeć :
https://butterfly-conservation.org/news-and-blog/where-do-butterflies-and-moths-go-in-winter
