Tag: niepylakapollo

Poznaliście już niepylaka apollo? Warto na moment przyjrzeć się również jego roślinom żywicielskim. Skupimy się na rozchodnikach, bardzo ciekawym rodzaju roślin z jeszcze ciekawszej rodziny. A jak to w rodzinie bywa, nic nie jest takie proste i oczywiste.

Rozchodniki (Sedum) to rodzaj roślin gruboszowatych (Crassulaceae) obejmujący według różnych ujęć nawet do 750 gatunków. Warto podkreślić, że ilość ta nie jest wciąż podawana jako ostateczna, ponieważ badania nad tą grupą wciąż trwają. Członków rodziny gruboszowatych spotkać można na wszystkich kontynentach. Większość z nich jest sukulentami, czyli roślinami, które przystosowały się do życia w warunkach ograniczonej dostępności wody, gromadząc ją w swoich tkankach. Mimo to gatunki gruboszowatych spotkać można w zróżnicowanych siedliskach.

Pośród środkowoeuropejskich rozchodników znajdujemy te okazałych rozmiarów, często tworzące zwarte kępy pędów oraz mniejsze, ale lubiące dominować w przestrzeni. Dalej skupimy się właśnie na gatunkach środkowoeuropejskich, jako że są one istotne dla lokalnych populacji niepylaka apollo (Parnassius apollo) w obszarze działań naszego projektu.

Wielki brat i kuzyni

Większe rozchodniki spotykamy zarówno na nizinach, jak i w wyższych położeniach górskich. Rozchodniki te łączy zbliżona budowa liści i kwiatów, preferencje do gleby przepuszczalnej (z udziałem piasku, skał lub kamieni) i południowej ekspozycji. Większość z nich to podgatunki Hylotelephium telephium, który w naturalnej formie posiada różową barwę kwiatów. Jednym z najpospolitszych podgatunków jest mało wymagający rozchodnik wielki (Hylotelephium maximum, Sedum maximum), którego spotkać możemy w górach, lasach, jak i na terenach nizinnych, również rolniczych. Rozchodnika wielkiego poznasz po kwiatach barwy kremowej i sinozielonych liściach. Kwiaty o podobnej barwie na wschodzie Europy posiada jeszcze Hylotelephium telephium ssp. ruprechtii, u niego częściej spotykamy czerwono wybarwioną łodygę. Rozchodnik karpacki (Hylotelephium telephium ssp. fabaria) to gatunek który preferuje górskie i podgórskie tereny bogate w wapienie, mimo podobieństwa do rozchodnika wielkiego posiada kwiaty barwy jasnoróżowej do bordowej. W zależności od stanowiska i gleby łodygi Hylotelephium mogą przybierać kolor czerwonawy.

zerknij na inne większe gatunki Sedum : https://gobotany.nativeplanttrust.org/genus/sedum/

Maluchy w rodzinie

Największe zróżnicowanie znajdujemy wśród mniejszych gatunków rozchodnika. Różnice między barwą liści, kwiatów, kształtem, wysokością i sposobem rozrastania są lepiej zauważalne. Podobnie jak w przypadku Hylotelephium mamy tu gatunki preferujące wysokie góry, przedgórza i niziny. Niektóre z nich upodobały sobie tereny mocno przekształcone przez człowieka. Najczęściej spotykanym i rozpoznawalnym gatunkiem jest tu rozchodnik ostry (Sedum acre). Ten uwielbił sobie tereny kamienne i piaskowe, nie pogardzi też rumowiskiem czy torowiskiem. Jego cechą charakterystyczną jest tworzenie darni, zwarta budowa i liczne żółte kwiaty. Bliźniaczo podobny rozchodnik sześciorzędowy (Sedum sexangulare), o krótszych liściach woli tereny bogatsze w wapienie. Rozchodnik ościsty (Petrosedum rupestre) wyróżnia się dłuższymi i węższymi liśćmi oraz wyżej uniesionymi kwiatami. Podobną budowę, ale z białymi kwiatami posiadać będzie rozprzestrzeniony szeroko po Europie rozchodnik biały (Sedum album). 

Na tej stronie znajdziesz zdjęcia pozostałych gatunków: https://luontoportti.com/en/t/142/stonecrop-family-crassulaceae

Inni też mają się jak w domu

Jak to z roślinami często bywa, tak i u rozchodników trafiają się gatunki obcego pochodzenia rozpowszechnione na terenie środkowej Europy. Od zawsze mieliśmy zacięcie do sprowadzania innych gatunków i eksperymentowania. Tym sposobem z ogrodów już w XIX w. zaczął uciekać do natury rozchodnik kaukaski (Phemidius spurius), o różowych kwiatach i powcinanych, łopatkowatych liściach. Kolejnym uciekinierem został azjatycki gatunek, rozchodnikowiec okazały (Hylotelephium spectabile), łudząco przypominający pospolite w Europie gatunki Hylotelephium. Introdukowanym gatunkiem obcego pochodzenia dla Niemiec, Austrii i Norwegii został rozchodnik kamczacki (Phedimus kamtschaticus), podobny do kaukaskiego, ale o kwiatach barwy żółtej.

Rodzinne zdolności

Rozchodniki nie bez powodu uważane są za sukulenty, ich zdolność do gromadzenia wody w liściach, łodygach i bulwach jest godna uwagi. Cechuje je niezwykła żywotność, zdolność do rozmnażania się na kilka sposobów i zdolności obronne. W obronie przed szkodnikami, spora część rozchodników wytwarza alkaloidy, trujące lub niesmaczne substancje. Ich zadaniem jest zniechęcenie owadów do zgryzania roślin. Rozchodnik ostry zawiera toksyczne: sedaminę, sodyminę i nikotynę. Dorosły rozchodnik wielki również dzięki m. in. sedaminie i piperydynie jest w stanie zwiększyć swoje szanse na przetrwanie. Gąsienice modraszka oriona (Scolitantides orion) i niepylaka apollo przestrzegają swojej dość ścisłej diety, żywiąc się głównie rozchodnikami. Wybór takiej grupy roślin żywicielskich sprawił, że muszą sobie jakoś radzić z obecnością alkaloidów. Zmusza je to do ciągłego zmieniania miejsca żerowania i podążania za roślinami, które nie wytworzyły jeszcze wystarczająco dużo alkaloidów, by zaszkodzić gąsienicom. 

O gąsienicach żerujących na rozchodnikach przeczytasz również w naszym poprzednim artykule :